به گزارش آنی غذا، هاری، بیماری حاد ویروسی و یکی از مهم ترین و قدیمی ترین بیماری های ویروسی قابل انتقال از حیوان به انسان است و اهمیت بیماری هم به علت میزان کشندگی بالا، افزایش روند موارد حیوان گزیدگی در جوامع مختلف و… است.
به گزارش آنی غذا به نقل از ایسنا، تاریخچه این بیماری به ۳ تا ۴ هزار سال پیش بازمی گردد. بوعلی سینا دانشمند ایرانی این بیماری را با عنوان ترس از آب معرفی کرده است. این بیماری، نوعی بیماری ویروسی است که از راه گزش حیوانات هار به انسان انتقال می یابد. این ویروس در بزاق حیوان ترشح می شود و زمانی که حیوان هار انسان یا حیوان دیگری را گاز می گیرد به دنبال جراحت وارد شده بر سطح پوست، ویروس وارد بدن می شود و چون این ویروس عصب دوست است، به نخاع و در نهایت مغز می رسد و منجر به ایجاد التهابی در مغز به نام آنسفالیت می شود که اگر فرد به این وضعیت برسد، هاری در بدن مستقر شده و فرد به این بیماری مبتلا شده است. متاسفانه زمانی که بیماری هاری به این مرحله برسد، دیگر قابل درمان نخواهد بود و ۱۰۰ درصد منجر به مرگ انسان می شود.
اصلی ترین راه سرایت بیماری از راه گاز گرفتن به وسیله حیوانات است. در مورد گربه و گربه سانان از راه پنجه کشیدن هم انتقال بیماری صورت می گیرد، چونکه گربه دائماً مشغول لیسیدن پنجه هایش است و پنجه ها آلوده به بزاق می شوند و در موقع پنجه کشیدن می تواند ویروس را از راه خراش به انسان منتقل کند. بیماری هاری از طریق پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد، قابل سرایت است.
بنابر اعلام دکتر بهزاد امیری _ رئیس اداره کنترل و مقابله با بیماری های مشترک انسان و حیوان، وزارت بهداشت، انواع حیوانات گوشتخوار و سگ سانان می توانند هاری را انتقال دهند؛ پس به جز سگ ها؛ گرگ، روباه، شغال، کفتار، شیر، پلنگ و حتی انواع گربه سانان و حیوانات اهلی همچون بز، گوسفند، قاطر و… هم می توانند به هاری مبتلا شوند و اگر انسان را گاز بگیرند بیماری را به انسان منتقل می کنند. تابحال انتقال انسان به انسان هاری گزارش نشده است و تنها مورد انسانی که انتقال آن در جهان ثابت شده است از یک مورد پیوند قرنیه چشم یک فرد فوت شده مبتلا به هاری به یک انسان سالم بوده است.
دوره کمون یا نهفتگی هاری در سگ و گربه ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه است. مهمترین علایم، تغییر در رفتار و عادات حیوان است، به گونه ای که در بعضی مواقع حتی امکان دارد حیوان بیش از حد به صاحب خود انس گیرد و به گوشه ای پناه می برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می شود و یا در بیشتر مواقع حیوان، مضطرب و به تدریج به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوان که سر راهش باشد حمله می کند، کف از دهانش سرازیر شده و به دلیل عدم امکان بلع بر اثر گرسنگی، تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی تلف می شود.
دوره نهفتگی هاری در انسان معمولا بین ۲ تا ۸ هفته و گاهی کمتر از ۵ روز و به صورت نادر تا یکسال و بیشتر هم دیده می شود. در دوره مقدماتی بیماری که ۲ تا ۳ روز پیش از ظهور علایم اصلی است، افسردگی، بی قراری، خستگی، بی اشتهایی، تف اندازی، سوزش و خارش و گاهی درد در محل گزش دیده می شود؛ بعد از این دوره انسان نسبت به تمام محرک های فیزیکی، شیمیایی، حسی و بویایی واکنش نشان داده است. کوچکترین صدا یا نور او را به شدت متشنج می کند؛ اطراف دهان او را کف می پوشاند و بیمار عطش فراوان دارد، ولی به دلیل انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نیست و با دیدن یا شنیدن صدای آب به شدت تحریک می شود و همینطور عبور هوا هم از روی صورت سبب تحریک بیمار می شود. سپس بیمار به کما رفته و بعد از چند روز، بر اثر انقباضات شدید عضله قلب و فلج دستگاه تنفسی از دنیا می رود.
برهمین اساس همواره سفارش شده که از نزدیک شدن به سگ های ولگرد و بدون صاحب بپرهیزید، چون که بیشترین موارد حیوان گزیدگی انسان ها توسط سگ ها روی می دهد. از آزار و اذیت و نزدیک شدن به حیوانات پرهیز کنید؛ چون که سایر حیوانات اهلی و وحشی هم می توانند آلوده به ویروس هاری باشند و در صورت گزش احتمال مبتلا شدن به بیماری هاری وجود دارد. اما در صورت گزیده شدن توسط حیوان اقدامات زیر باید انجام شود:
۱_ خارج و تمیز کردن ویروس هاری از محل زخم:
تا حد مقدور در ساعات اولیه بعد از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقا مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت جلوگیری از هاری بشمار می رود.
۲_ خارج کردن صابون از لابلای زخم:
با استفاده از شلنگ و فشار آب باید کف صابون های باقیمانده را از لابلای زخم خارج کرد چونکه باقیمانده صابون می تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر کند.
۳_ ضد عفونی کردن زخم:
زخم را پس از شستشو باید با بتادین یک درصد و یا سایر مواد مخصوص ضدعفونی زخم، ضد عفونی کرد. در صورت در دسترس نبودن مواد ضدعفونی کننده زخم میتوان از الکل طبی ۶۰ تا ۷۰ درجه استفاده کرد؛ باآنکه الکل سوزاننده است و باعث ناراحتی بیمار می شود. زخم را هیچگاه نباید پانسمان کرد چونکه ویروس هاری نسبت به نور و اکسیژن حساس است و در مجاورت نور و اکسیژن زودتر از بین می رود. پانسمان زخم احتمال از بین رفتن ویروس را می کاهد.
۴_ ارجاع فرد به مراکز بهداشتی درمانی جهت تلقیح واکسن و سرم و پیگیری جهت تکمیل نوبت های واکسن:
این مسأله باید با پیگیری، آموزش و حساسیت کامل دنبال شود و در صورت نیاز طبق نظر پزشک، واکسن کزاز هم تزریق می شود.
همینطور فرد باید در سه نوبت روز صفر، روز سوم و روز هفتم تحت واکسیناسیون قرار گیرد. اگر در روز نخست زخم فرد عمیق باشد، علاوه بر واکسن، سرم ضدهاری هم در محل زخم تزریق می شود تا ویروس هاری را در همان محل بی اثر کند.
کلیه موارد حیوان گزیدگی چه اهلی و چه وحشی را باید هار تلقی نمود و بیمار را باید فوراً تحت اقدامات پیشگیری و درمان هاری قرار داد؛ این مورد به قدری اهمیت دارد که اگر حیوانِ گزنده مثل سگ دارای قلاده و سابقه واکسیناسیون کامل هم باشد، باید اقدامات پیشگیری و درمان را برای فرد سریعاً انجام داد. یعنی داشتن سابقه واکسیناسیون حیوان مانعی برای انجام «سرو واکسیناسیون» فرد نیست.
گروه های پرخطر مانند کارکنان لابراتوار هایی که با ویروس هاری سر و کار دارند، دامپزشکان، تکنیسین ها و کاردان های دامپزشکی، کارکنان و بازرسان گوشت در کشتارگاه ها، شکارچیان، شکاربانان حفاظت محیط زیست و پرسنل مسئول هاری در مراکز بهداشت، افرادی که قصد مسافرت به مناطق پرخطر را دارند و دانشجویان رده های مختلف دامپزشکی باید پیش از مواجهه واکسن هاری دریافت نمایند.
بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، ایران از نظر بروز بیماری هاری در جهان جزو کشورهایی است که بیماری هم در حیوانات وحشی و هم در حیوانات اهلی دیده می شود. بیماری هاری در کشور ایران هنوز یکی از معضلات بهداشتی _ اقتصادی می باشد و حدودا همه استان ها کم و بیش به این بیماری آلوده می شوند.
برای کنترل هاری حیوانات خانگی را باید نزد دامپزشک برده تا واکسن های مناسب را بر حسب منطقه ای که در آن هستند، تزریق کنند. همینطور تماس حیوان خانگی با سایر حیوانات باید محدود شود.
