آنی غذا: یك متخصص تغذیه بالینی مركز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به نقش تغذیه در  وضعیت بیماران مبتلا به سرطان و كاهش عوارض ناشی از روش های مختلف درمانی، راهكارهایی جهت كاهش عوارض شیمی درمانی و راهكارهای كنترل این عوارض را تشریح نمود.
دكتر مهدی شادنوش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در گفت و گو با ایسنا، اظهار نمود: بیماران سرطانی و اطرافیان آنها باید از یك رژیم غذایی برای بیماران سرطانی پیروی كنند، چونكه این افراد با انجام هر دوره شیمی درمانی گرفتار تغییراتی در سیستم بدن می شوند و باید باور داشت كه تغذیه و رژیم غذایی مناسب می تواند به كاهش عوارض درمان همچون شیمی درمانی كمك نماید.

نقش تغذیه در كاهش عوارض شیمی درمانی
وی با انتقاد از عدم ارجاع بیماران به متخصص تغذیه از طرف خیلی از پزشكان و آنكولوژیست ها، اظهار نمود: این در حالیست كه این مساله در ابتدای دوره شیمی درمانی و رادیوتراپی از اهمیت بالایی برخوردارست.
این متخصص تغذیه مركز تحقیقات سرطان با اشاره به اینكه داروهای شیمی درمانی مواد شیمیایی قوی بوده و از طرق مختلف و دخالت در سیستم ساختمانی، تكثیری و زایش سلول های سرطانی موجب از بین بردن و توقف توسعه آنها می شوند، افزود: بدیهی است كه این داروها به درجاتی كمتر در عملكرد و ساختمان سلول های سالم و سیستم های بدن تاثیر منفی دارد و چه بسا می تواند موجب اختلال در هضم، جذب و متابولیسم غذا در بدن شده و از این رهگذر موجب بوجود آمدن اختلالات غذایی شدیدی در بدن می شود.
دكتر شادنوش با تاكید بر اینكه تغذیه سالم و مناسب می تواند اثربخشی داروهای شیمی درمانی را افزایش و عوارض جانبی ناشی از داروها را كم كند، اظهار نمود: رژیم غذایی سالم و كامل به رژیمی گفته می شود كه دربرگیرنده تمام گروه های غذایی شامل كربوهیدرات ها (مانند نان و غلات)، گوشت ها، میوه جات و سبزیجات، شیر و لبنیات و چربی ها باشد.
همین طور مصرف منظم وعده های غذایی در فواصل زمانی مناسب می تواند جهت تامین نیازهای غذایی بدن برای مقابله با بیماری مفید باشد.
توصیه های مفید و تغذیه ای در دوره شیمی درمانی
اقداماتی از قبیل پیاده روی در هوای آزاد و مطبوع، مصرف آب به میزان كافی، مطالعه، انجام كارهای روزمره و دلخواه، مصرف مواد غذایی مورد علاقه به میزان متعادل، گفت و گو با دیگران، تماشای فیلم، گوش كردن به موسیقی های آرام بخش و دلپذیر، پرهیز ازغذاهای سنگین، چرب و غیرمتعارف و استفاده از میوه جات می تواند در بهبود وضعیت و كنترل عوارش ناشی از شیمی درمانی مانند تهوع و خستگی نقش موثر و محسوسی داشته باشد. اصولا مصرف میوه جات و سبزیجات و آبمیوه های طبیعی در طول دوره های درمان می تواند مفید باشد. مگر اینكه به سبب كاهش سیستم ایمنی بدن توسط متخصص تغذیه و یا پزشك معالج منع شده باشد. سفارش می شود در ضمن دوره های دارو درمانی، از مصرف غذاهای سنگین، حجیم، چرب و تحریك كننده مانند ادویه جات تند، ترش و مانند آنها پرهیز شود. غذا را با صبر و حوصله و آرامش كافی مصرف كنید و به خوبی آنرا بجوید. بطور منظم پیش از صرف غذا اهتمام كنید دهان خودرا با دهان شویه ملایم و رقیق شستشو دهید تا صرف غذا برای شما لذت بخش شود. برخی از داروهای شیمی درمانی می توانند طعم دهان شما را تغییر دهند. در صورت بروز ضایعات و زخم های دهانی، هر ۴-۲ ساعت یكبار دهان خودرا با دهان شویه ملایم و رقیق شستشو دهید و در صورت تشدید زخم ها و خونریزی به پزشك معالج خود بازگشت كنید. همین طور در صورت بروز زخم های دهانی از غذاهای نرم و مایعات صاف شده استفاده كنید و در صورت ضرورت می توانید از نی بجای قاشق استفاده كنید. استفاده از مایعات فراوان تا چند روز پس از شیمی درمانی می تواند در كاهش عوارض ناخوشایند شیمی درمانی نقش بسزایی داشته باشد. كاهش عوارض جانبی شیوه های درمانی با رژیم غذایی
این متخصص تغذیه بالینی با اشاره به اینكه شیمی درمانی انواع مختلفی از سرطان را بطور موثر درمان می كند، اشاره كرد: با این وجود همانند سایر درمان ها، اغلب موجب ایجاد عوارض جانبی می شود كه برای هر فرد متفاوت می باشد و به نوع سرطان، محل، داروها و دوز و سلامت عمومی بیمار بستگی دارند.
وی افزود: داروهای شیمی درمانی سلول های سرطانی كه سریع رشد می كنند را تحت تأثیر قرار می دهند، از آنجاكه این داروها در سراسر بدن حركت می كنند، می توانند بر سلول های طبیعی و سالم نیز تاثیر گذاشته و در نتیجه موجب عوارض جانبی شوند كه همچون عوارض شایع شیمی درمانی می توان به تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، خشكی دهان، اسهال یا یبوست اشاره نمود.
دكتر شادنوش در این راستا به بعضی از راهكارهای تغذیه ای مؤثر در كنترل این عوارض اشاره كرد:
راهكارهای تغذیه ای جهت بهبود تهوع و استفراغ
تعداد وعده های غذایی را افزایش و حجم هر یك را كاهش دهید. مایعات را در فاصله وعده های غذایی و به میزان كافی مصرف كنید و از مصرف مایعات همراه با وعده های غذایی اجتناب نمایید. از مصرف مایعات با معده خالی اجتناب كنید. جهت پیش گیری از حالت تهوع از زنجبیل استفاده كنید. جویدن آدامس یا مكیدن آب نبات با طعم مناسب خصوصاً نعناع می تواند در بهبود تهوع مؤثر باشد. از دراز كشیدن و خوابیدن تا حدود یك ساعت بعد از صرف غذا بپرهیزید. انجام ورزش های سبك و نفس كشیدن عمیق در هوای آزاد می تواند در پیشگیری و بهبود حالت تهوع مؤثر باشد. بمنظور كاهش شدت بوی غذا در محیط، در هنگام طبخ غذا حتما هواكش آشپزخانه را روشن كنید و یا جریان هوا را برقرار كنید. غذاها را پس از خنك شدن مصرف كنید تا بوی آنها سبب تشدید حالت تهوع نشود. بمنظور پیش گیری از تهوع صبحگاهی، پیش از بلند شدن از رختخواب كمی بیسكویت ساده مصرف كنید. همین طور هنگامی كه گرفتار حالت تهوع هستید، از غلات خشك مانند نان خشك یا بیسكویت های ساده استفاده كنید. اگر حالت تهوع منجر به استفراغ می شود، لازم است كه در طول روز به میزان كافی مایعات بنوشید. در طول روز میوه ها و سبزی های دارای طعم ملایم مصرف كنید. تا حد امكان از مصرف غذاهای سرخ شده، پرچرب، نفاخ، خیلی شیرین یا پرادویه بپرهیزید. راهكارهای تغذیه ای جهت بهبود اشتها
تعداد وعده های غذایی را افزایش و حجم هر یك از آنها را كاهش دهید. هر زمانی كه اشتهای بیشتری دارید، مواد غذایی بیشتری مصرف كنید. از چاشنی های اشتها آور مانند آبلیمو، آبغوره، سركه و رب گوجه فرنگی در رژیم غذایی خود استفاده كنید. غذاها به شكلی تهیه شوند كه طعم، بو و رنگ آنها اشتهاآور باشد. محیطی كه در آن غذا می خورید را لذت بخش كنید. بعنوان مثال، می توانید به تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود بپردازید. بمنظور تحریك اشتها سفارش می شود كه در صورت امكان پیش از وعده های غذایی، ورزش مختصری مانند قدم زدن انجام دهید. از مصرف غذاهای پرچرب و نفاخ بپرهیزید برای اینكه سبب سیری زودرس می شوند. احساس درد، حالت تهوع و یبوست سبب كاهش اشتها می شود. سفارش می شود كه جهت بهبود این شرایط به پزشك و متخصص تغذیه بازگشت كنید. بهتر است مایعات را در فاصله وعده های غذایی و به میزان كافی مصرف كنید و از مصرف مایعات همراه با وعده های غذایی اجتناب كنید. راهكارهای تغذیه ای جهت بهبود خشكی دهان
روزانه ۸-۶ لیوان مایعات را به صورت جرعه جرعه بنوشید. می توانید مقداری از مایعات را به شكل یخ مصرف كنید. قبل و پس از مصرف غذا، دهان خودرا با آب یا دهان شویه های ملایم بشویید. همین طور در طول روز مكرراً دهان خودرا با دهان شویه بشویید. در رژیم غذایی خود از غذاهای نرم و آبدار مانند مواد غذایی آب پز، سوپ ها و خورشت ها استفاده كنید. در صورت عدم التهاب دهان و مری، می توانید از آب نبات های ترش و آبغوره، آبلیمو و آب سایر مركبات بمنظور تحریك ترشح بزاق دهان استفاده كنید. مصرف بستنی یخی و آدامس های فاقد شكر نیز سفارش می شود. مصرف میوه جات و سبزیجات به صورت خنك سفارش می شود. از مصرف كافئین، قهوه، چای های غلیظ، كولا، شكلات، كاكائو و مواد غذایی حاوی كاكائو پرهیز كنید. از مصرف غذاهای شور، سرخ شده، پرچرب و یا غذاهای خیلی شیرین اجتناب كنید. از مصرف الكل و كشیدن سیگار بپرهیزید. راهكارهای تغذیه ای جهت بهبود اسهال
مصرف آب و مایعات روشن مانند آب گوشت و ژلاتین را افزایش دهید. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند آجیل ها، میوه و سبزی و نان و غلات سبوس دار را كاهش دهید. از مصرف غذاهای شیرین، قندهای ساده و آبنبات اجتناب كنید. مواد غذایی نظیر موز، برنج سفید و ماكارونی كه به راحتی هضم می شوند استفاده كنید. از مصرف غذاهای پرادویه و چرب و یا سرخ شده خوردداری كنید. راهكارهای تغذیه ای جهت بهبود یبوست
مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند غلات كامل، میوه ها و سبزی های خام یا پخته شده، میوه های خشك، دانه ها و آجیل ها را افزایش دهید. مصرف آب و نوشیدنی های سالم را افزایش دهید. اهتمام كنید كه وعده های اصلی و میان وعده ها بطور منظم و در ساعت مشخصی مصرف شوند. فعالیت بدنی خودرا تا حد امكان افزایش دهید. این عضو هیات علمی دانشگاه در خاتمه اشاره كرد: تغذیه درمانی به بیماران سرطانی كمك می نماید تا مواد غذایی لازم جهت حفظ قدرت بدنی، جلوگیری از لطمه دیدن بافت بدن، بازسازی بافت و مقابله با عفونت و سوء تغذیه را دریافت و جذب كنند و افرادی كه در حین درمان سرطان رژیم غذایی سالم و مناسب حاوی مقادیر كافی انرژی و پروتئین دریافت می كنند، احتمال بهبودی بالاتری داشته و حتی شاید بتوانند میزان بالاتر نوع خاصی از شیوه های درمانی را تحمل كنند.

منبع: آنی غذا