آنی غذا: مرکزی اختلالات گفتاری و شنوایی از آن دسته اختلالاتی هستند که به شدت در روحیه، اعتماد به نفس و آینده یک انسان تاثیرگذارند، اختلالاتی که می توانند از کودکی تا سالمندی فرد را گرفتار کرده و بر کیفیت زندگی او تاثیر مستقیم بگذارند.
گرچه این اختلالات از شایع ترین مشکلات مادرزادی هستند، اما در عین حال می توانند در برهه های مختلف زندگی و تحت تاثیر عوامل مختلف بروز کنند تا جایی که مشکلی جدی پیش روی سالمندان محسوب می شوند. این اختلالات می توانند به طور خفیف، متوسط، شدید یا عمیق از لحظه تولد تا دوران کهولت فرد را درگیر کنند و رفع هر کدام نیازمند مداخلات درمانی ویژه خود است.
در گفت و گو با رئیس هیات مدیره انجمن علمی گفتاردرمانی ایران به تشریح اختلالات گفتاری و شنوایی و لطمه های متاثر از این اختلالات پرداخته ایم. پیشنهاد می نماییم خواندن این گفت و گو را از دست ندهید.
علی قربانی در گفت و گو با ایسنا اظهار نمود: گفتار زبان از یک ساختار معنایی ناشی از اندیشه و تفکر و یک ساختار ساختمانی که اجرای آنرا تشکیل می دهد، تولید شده است. اگر انسان در ذهن خود اندیشه و تفکری نداشته باشد، اصلا قادر به تکلم نیست و باید یک اندیشه ای در ذهن انسان وجود داشته باشد تا به گفتار تبدیل گردد.
وی با اشاره به اینکه اندیشه ای که در ذهن انسان وجود دارد یا بصورت زبان اشاره، یا در قالب حالت های چهره یا در ساختار زبان و گفتار، بروز می کند، افزود: انسان به صورتی از تجربیات، دریافت ها، شنیده ها و ایده های خود در ذهنش متجلی می شود و آن چیزی که در ذهن تشکیل شد باید به بیرون منتشر و با بهره گیری از ابزار زبان، اشاره، حالت چهره، فرم نگاه کردن یا نوع حالت بدن به دیگری منتقل شود.
وی با اشاره به اینکه زبان گفتاری یادگرفتنی است، اضافه کرد: اگر کودک در محیطی زبان فارسی قرار بگیرد، فارسی یاد می گیرد، اگر در محیط عربی، هندی، انگلیسی و… قرار بگیرد همان زبان را یاد می گیرد. بدین سبب انسان از محیط خود زبان مکالمه ای را فرا می گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در ادامه به ساختار ساختمانی زبان شامل صرف، نحو، واژگان، جمله و عبارت اشاره نمود و اضافه کرد: ساختار اجرائی زبان نیز شامل تلفظ صداها، صدایی که می شنویم و… می شود. از یک فرد تنومند یا یک مرد انتظار صدای قوی و مردانه، از یک فرد نحیف، کودک یا زن انتظار صدای ضعیف، کودکانه و زنانه داریم.
وی در ادامه به روان بودن گفتار نیز اشاره نمود و اضافه کرد: روان بودن گفتار را عامه مردم با واژه عربی “لکنت” می شناسند اما گفتاردرمان ها ترجیح می دهند آنرا ناروانی گفتار بنامند. وقتی گفتار روان باشد فاقد مشکل در گفتار و مکث است و در صورت ناروان بودن گفتار، مشکلات در تکلم بوجود می آید.
وی با تاکید بر اینکه اختلالات گفتاری ممکنست زبان انسان را تحت تاثیر قرار دهد، اظهار داشت: صرف، نحو و تعداد واژه ها در صورت وجود اختلالات گفتاری گرفتار اشکال می شود. هرگاه تولید صداها تحت تاثیر قرار گیرد تلفظ با چالش مواجه می شود مثلا فرد ممکنست بجای “ک”، “ت” بگوید یا بجای “س”، “ش” تلفظ کند که نشان از بدتلفظ کردن و نابجا گفتن واژه ها دارد و در بعضی موارد واژه ها حذف می شوند که به ساختارهای درونی و اجرائی خاص تلفظ کننده برمی گردد.
این مدرس دانشگاه در حوزه گفتار درمانی در ادامه به اشکالاتی که متوجه صوت انسان می شود، اشاره نمود و اضافه کرد: ممکنست یک مرد جوان صدای زیر نامتناسبی داشته باشد یا در اثر مشکلاتی که در تارهای صوتی ایجاد می شود ممکنست صدای خشن، گرفته یا بی صدایی شنیده شود.
وی از ناروان بودن گفتار بعنوان یکی از پدیده هایی یاد کرد که جزو اختلالات شناخته شده است و حتی در یونان قدیم نیز این اختلالات گفتاری شناخته شده بوده و آن را ناروایی می دانستند و اضافه کرد: اختلالات ناروان بودن گفتار در دوره رشد انسان پیش می آید و معمولا در سنین دو تا پنج سالگی کودک یعنی زمانی که در جریان رشد گفتاری است شکل می گیرد که در اثر عوامل درونی، بیرونی و زمینه های فامیلی و رشدی و بسیاری عوامل دیگری که کاملا شناخته شده نیست، بوجود می آید.
او اضافه کرد: تعدادی از این ناروانی ها در آن دوران، طبیعی تلقی می شود و بدیهی است که کودک بعد از طی دوره ناروانی به حالت طبیعی در روان بودن گفتار برگشته و مشکلی ایجاد نمی گردد، اما برخی حساسیت های محیط و خانواده و سربسر گذاشتن کودک سبب می شود که این اختلالات گفتار بصورت عادتی در او نهادینه شده و ماندگار شود که نیازمند درمان است. البته این اختلالات گاهی قابل درمان نبوده و فرد در سنین بزرگسالی با مشکلات مختلفی در ناروانی گفتار و برقراری ارتباط با دیگران مواجه می شود و حتی مشکلات تحصیلی و شغلی برای فرد در سنین بزرگسالی ایجاد خواهد شد.
قربانی در ادامه اظهار داشت: اگر بخواهیم اختلالات زبان، تولید صداهای گفتار، صوت و اختلالات روانی گفتار را تقسیم بندی نماییم اول باید ببینیم نقش شنوایی انسان چیست. باید گفت تمامی اختلالات گفتاری ممکنست از کودکی تا سالمندی ایجاد شوند. یعنی این طور نیست که بگوییم که در فرد ۵۰ ساله اختلالات گفتاری ایجاد نخواهد شد که ممکنست در اثر سکته و یا لطمه مغزی متاثر از تصادف و سانحه و یا بسیاری عوامل دیگری که سیستم عصبی فرد را با مشکل مواجه کند، اختلالات گفتاری ایجاد شود. حتی برخی افراد که گرفتار سرطان حنجره می شوند بواسطه عمل جراحی، حنجره خودرا از دست می دهند و طبیعی است که نیاز به گفتار درمانی دارند، بدین سبب طیف اختلالات گفتاری از کودکی تا سالمندی وجود دارد.
وی از شنوایی بعنوان اصلی ترین راه یادگیری پروسه گفتار یاد کرد و اضافه کرد: اگر یک کودک ناشنوا باشد، گفتار را یاد نمی گیرد، اما یک کودک نابینا به خوبی گفتار را فرا می گیرد و شنوایی در حقیقت اصلی ترین راه یادگیری پروسه گفتار است. حس شنوایی در کودک از دوره ای که در شکم مادر و در دوران جنینی است، زودتر از سایر حواس پنچگانه او فعال می شود و جنین تحت تاثیر صدای ناگهانی محیط، در شکم مادر حرکت و عکس العمل نشان میدهد و در اصطلاح رایج به شکم مادر لگد می زند که اینکار تحت تاثیر صدایی است که با فعال شدن شنوایی می شنود و از خود واکنش حرکتی نشان میدهد.
رئیس هیات مدیره انجمن علمی گفتار درمانی ایران اضافه کرد: در آموزه های دینی آمده است که مادران حامله برای کودکانی که در شکم خود هستند قرآن بخوانند و صدای خوب یا آهنگی به او منتقل کنند تا واکنش مثبت از همان دوران جنینی شکل گیرد که این آموزه ها برمبنای شکل گیری قوه شنوایی در جنین سفارش شده است.
وی اظهار نمود: بعد از تولد کودک، شنوایی از اهمیت خاصی برخوردار است، تا جایی که محققین گفته اند دو سال اول زندگی کودک دوران طلایی شنیداری است، چونکه پایه های گفتار پی ریزی می شود و کودک دو ساله با اطرافیان خود ارتباط کلامی داشته و نیازهای خودرا با اشاره یا صدا یا با گفتن عبارات تک کلمه ای یا دو کلمه ای بیان کرده و دستوراتی که گفته می شود را اجرا می کند.
وی افزود: اگر کودک مادرزادی ناشنوا بوده یا افت شنوایی داشته باشد، این نقیصه به نسبت ملایم یا شدید بودن افت شنوایی، نقش های متفاوتی را در گفتار کودک ایفا می کند، هر چقدر ناشنوایی کمتر باشد یا دیرتر رخ دهد بنظر می رسد در گفتار خللی ایجاد نمی کند، هرچند برخی صدمات جزئی ایجاد می شود. وقتی صدا به درستی شنیده نشود دریافت ها کامل نخواهد بود. البته باید گفت شنوایی مطلق وجود ندارد و صدا هرچقدر ضعیف که باشد، برای فرد ناشنوا قابل دریافت است.
او همین طور از عفونت گوش میانی بعنوان یکی از عارضه هایی یاد کرد که برخی نوزادان بدان مبتلا می شوند و وقتی کودک گرفتار سرماخوردگی می شود بواسطه ارتباط حفره بینی با مجرای گوش که بدان “شیپور استاش گوش” گفته می شود، عفونت به گوش میانی منتقل می شود که نیازمند درمان است. عفونت گوش میانی منجر به افت شنوایی شده و بعد از درمان، شنوایی برمی گردد ولی خانواده باید مراقب سرماخوردگی کودکان خود باشند تا افت شنوایی در آنها ایجاد نشود.
قربانی، به لطمه دیدن گفتار در نتیجه افت شنوایی اشاره نمود و اظهار داشت: لطمه دیدن گوش سبب می شود که وضوح دریافت صدا در فرد کاهش پیدا کند و صدای واضحی که دیگران دریافت می کنند را دریافت نکند. مثلا به او گفته می شود “توپ” ولی صدای “سوپ” دریافت می کند. بدین سبب واژه ها گرفتار مشکل شده و خزانه واژگان گرفتار محدودیت می شود. در این حالت، فرد همه واژه های شبیه به هم را به طور یکسان دریافت می کند و گرفتار یک نابهنجاری فکری و ذهنی درباب واژه های نزدیک به هم می شود، وضوح گفتاری نخواهند داشت و به مشکلات جمله بندی نیز گرفتار خواهد شد.
او اضافه کرد: وقتی فرد صدای واضحی را دریافت نکند، طبیعتا پاسخ او نیز ناواضح خواهد بود. معمولا کودکان ناشنوا، ناروان نیستند و در حقیقت جنبه های تولید صدا و گفتار در این کودکان لطمه می بیند. اما اگر شنوایی سالمندان در اثر کهولت و بیماریهای شنوایی لطمه ببیند، فقط دریافت آنها مختل می شود، اما در گفتار با دیگران مشکلی نخواهند داشت.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباب درمان اختلالات گفتاری و شنوایی اظهار داشت: درمان پزشکی شامل جراحی، تجویز سمعک، کاشت حلزون و… کمک می نماید تا کودک هر آنچه را که از نظر مهارت های شنوایی نیاز دارد بدست آورد. البته به محض بدست آوردن شنوایی، گفتار فرد روان نخواهد شد، بلکه باید کودک پس از جراحی، کاشت حلزون یا سمعک در معرض گفتار قرار بگیرد تا گفتار را فرا گیرد و چون در معرض گفتار قرار گرفتن محرک کافی را نمی دهد، حتما نیاز به گفتاردرمانی هست و علاوه بر آن باید تکنیک های خاصی را در قالب آموزش یاد بگیرد تا صدای طبیعی را دریافت کند و وضوح گفتاری بالا رفته و درک از گفتار با تمرکز بر صداها افزایش یابد.
وی در پاسخ به این پرسش که برآورد هزینه درمانی اختلالات گفتاری و شنوایی و جوابگو بودن امکانات زیرساختی در ایران برای درمان این اختلالات توضیح داد: هرگونه درمانی که در دنیا برای کودکان گرفتار اختلالات گفتاری و درمانی انجام می شود در ایران نیز قابل انجام است و زیرساخت های موجود جوابگوی نیازهای درمانی بوده و مشکلی وجود ندارد.
او به برخورداری پزشکان از مهارت های پزشکی برای درمان اختلالات گفتاری و شنوایی در ایران اشاره نمود و اضافه کرد: آنچه در درمان اختلالات حائز اهمیت می باشد هنر و توانمندی استفاده از ابزارها و زیرساخت های درمانی است. یکی از نقاط ضعف موجود در کشور ما عدم تولید دستگاه کاشت حلزون گوش است و الان این ابزار از خارج از کشور خریداری می شود و توسط متخصصان، جراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.
قربانی در ادامه، عدم تولید سمعک در کشور را از دیگر نقایص زیرساختی و تجهیزاتی در ایران برشمرد و اضافه کرد: برخی موانع پیش روی شرکت های دانش بنیان سبب شده است که تا حالا نتوانند موفق به ساخت سمعک شوند، بدین جهت ایران در ساخت و خدمات سمعک و کاشت حلزون وابستگی به خارج از کشور دارد و اگر یکی از متعلقات این دستگاه بسوزد و از کار بیفتد ناگزیر به خرید متعلقات نظیر برد، میکروفن، بلندگو و… خواهیم بود.
وی با تاکید بر اینکه تمامی خدمات توانبخشی منطبق بر پیشرفته ترین پروتکلهای درمانی دنیا در شنوایی شناسی و گفتار درمانی در ایران اجرا می شود، اظهار داشت: خوشبختانه دانشجویان و متخصصان این امر همگام با پیشرفت های علمی دنیا در این عرصه فعالیت دارند و نگرانی در این خصوص وجود ندارد.
او به هزینه بالای خرید سمعک و کاشت حلزون باتوجه به نوسانات ارزی در کشور اشاره نمود و اظهار داشت: در اوایل دهه ۷۰ خانواده هایی وجود داشتند که با فروش آپارتمان شخصی خود مبادرت به خرید و کاشت حلزون برای کودکان می کردند، اما بتازگی قیمت آن تا حدودی معقول شده و با حمایت های بیمه ای و کمک برخی بیمارستان های دولتی خدمات درمانی در این خصوص تسهیل یافته است.
رئیس هیات مدیره انجمن علمی گفتار درمانی ایران، در ادامه از سیستم سلامت کشور خواست تا با انجام سازوکارهای حمایتی و نظام بیمه ای برای کودکان، زمینه بهره گیری از خدمات گفتار درمانی را تا هفت سالگی رایگان کرده یا به حداقل برسانند تا نگرانی خانواده ها از بین برود. خیلی از خانواده ها به علت ناتوانی در تامین هزینه بالای درمان، منتظر می مانند تا کودک آنها بدون درمان بهبودی پیدا کند ولی از دست دادن زمان منجر به کاهش انگیزه کودک برای درمان شده و تبعات منفی بر جای خواهد گذاشت و زمانی تصمیم به درمان کودک می گیرند که دیر شده و هزینه ای بمراتب بیشتر از گذشته باید پرداخت گردد.
وی حمایت نظام بیمه ای و سلامت کشور از کودکان گرفتار اختلالات گفتاری و شنوایی را زمینه ساز به ارتقای سلامت جامعه دانست و اضافه کرد: باید گفت گفتاردرمانی به نسبت بسیاری از ارزانتر از خدماتی نظیر کاشت و ترمیم ناخن و… است، اما با این وجود نیازمند حمایت نظام بیمه ای و سلامت است.
او با اشاره به اینکه تعرفه گفتار درمانی در ایران یک دهم تعرفه جهانی است، اظهار نمود: به نسبت هزینه هایی که برای گفتار درمانی انجام می شود باتوجه به مشکلاتی که کودک در حوزه گفتاری و شنوایی با آنها مواجه می باشد یا مشکلاتی که گاهی کودکان گرفتار فلج مغزی یا اوتیسم و… به آنها گرفتار می شوند، معقول و منطقی است. این تعرفه تا بهمن ماه سال ۹۹ مانند تعرفه سال ۹۸ و بدون هیچ افزایشی دریافت شد و خیلی از همکاران فعال در حوزه گفتار درمانی با وجود کار بسیار سختی که انجام می دهند، بهره مندی لازم را ندارند که این شرایط به دور از انصاف است.

منبع: آنی غذا