آنی غذا: عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی ضمن بررسی چالش های ویروس كووید ۱۹ در هوا همچون مدت ماندگاری، معلق بودن ویروس در هوا و میزان بیماری زایی آن، راهكارهایی جهت كاهش درصد انتقال ویروس بیان نمود.
دکتر رضوان زنده دل در گفتگو با ایسنا، با اشاره به تحقیقات مختلف صورت گرفته در ارتباط با مدت زمان ماندگاری ویروس در هوا، تشریح کرد: ویروس کووید ۱۹ همراه قطرات تنفسی از راه عطسه و سرفه بیماران وارد هوا می شود. سایز ویروس در حدود ۶۰-۱۰۰ نانو متر و سایز قطرات همراه با ویروس حدود ۱۰ میکرون است. مطالعات مختلف بر طبق این سایز، ماندگاری ویروس در هوا را معمولا حدود ۲-۳ ساعت برآورد کرده و تحقیقات دیگر هم نشان داده که ویروس همراه با قطرات سیستم تنفسی می تواند در حد ۳ ساعت در هوا باقی مانده و وارد سیستم تنفسی افراد دیگر شود. پس از این زمان ویروس بر روی سطوح رسوب می کند ولی قابلیت بیماری زایی خویش را از دست نداده و غلظت آن در سطوح کم نمی گردد.
ارتباط ماندگاری ویروس در هوا با فصول مختلف سال
این عضو هیات علمی دانشگاه در ارتباط با میزان ماندگاری ویروس در هوا طی فصول مختلف سال، اظهار نمود: به صورت کلی مطالعات بر این نکته تاکید دارند که شرایط نامساعد آب و هوایی سبب از بین رفتن ویروس ها به خصوص ویروس های اثرگذار بر سیستم تنفسی می شوند.
وی در همین رابطه افزود: اینکه گفته می شود کووید ۱۹ در مناطق سرد و خشک بیشتر دیده می شود هم می تواند به این علت باشد که اپیدمی از زمان شیوع تا به امروز در فصول سرد سال بوده است. بنابراین با عنایت به بررسی رفتار ویروس کووید ۱۹ از زمان شیوع تا به حال، عدم وجود پیشینه و قابلیت انعطاف پذیری بالا در ژنوم ویروس، تصمیم گیری و قضاوت قطعی درباره آن زود است. به صورت مثال افزایش موارد مبتلا شدن در خوزستان طی روزهای اخیر و با دمای بالاتر از ۳۰ درجه نشان دهنده ی متفاوت بودن رفتار ویروس نسبت به ویروس های مشابه است.
غلظت ویروس کووید ۱۹ در هوا و سطوح
این متخصص سم شناسی در مورد غلظت ویروس در هوا و سطوح، تصریح کرد: به هنگام عطسه و سرفه ذرات بزرگ خیلی سریع بر روی سطوح رسوب می کنند و هرچه این ذرات بزرگتر باشد، زودتر رسوب می کنند.
وی اضافه کرد: مطالعات مختلف نشان داده که در مکان های آلوده مثل بیمارستان های بستری کننده بیماران مبتلا به کووید ۱۹، غلظت آلودگی های اندازه گیری شده در سطح، نسبت به آلودگی های موجود در هوا بیشتر است. البته به این معنا نیست که آلودگی در هوا وجود ندارد و سبب بیماری زایی نمی گردد بلکه مساله انتقال هم از راه هوا و هم از راه سطوح وجود دارد.
دکتر زنده دل با اشاره به اینکه آلودگی های روی سطوح و مناطق در تماس با دست هم سبب انتقال آلودگی می شود، اظهار داشت: با این حال بیماری زایی ویروس موجود در هوا با ویروس روی سطوح تفاوتی ندارد و فقط نحوه پراکنده شدن آنها متفاوت می باشد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به مطالبی که پیش از این درباره نقش هوا در انتقال آلودگی و بیماری زایی کووید ۱۹ مطرح شده، خاطرنشان کرد: این مساله باید با احتیاط مطرح شود، چونکه تحقیقات نشان می دهد که این ویروس هم در سطح و هم در هوا وجود دارد و از آنجاکه قابلیت بیماری زایی ویروس بسیار بالاست، حتی در غلظت های سطح پایین گزارش شده در هوا هم می تواند بیماری زایی ایجاد کند.
راهکارهایی برای کاهش انتقال ویروس از راه هوا
دکتر زنده دل با اشاره به برخی راهکارها جهت کاهش انتقال ویروس از راه هوا، اظهار داشت: شغل افراد و میزان ارتباط با افراد آلوده در این رابطه اثرگذار است، بعنوان نمونه حضور در محیط های پرخطر مانند بیمارستان ها و استفاده از وسایل حفاظت کننده نقش مهمی در میزان انتقال ویروس ایفا می کند.
وی استفاده از ماسک های پارچه ای را برای عموم مردم راهکار مناسبی دانست و افزود: برای همه ی مردم ضرورتی به استفاده از ماسک های ویژه مثل N95 وجود ندارد، چونکه احتمال تماس با افراد آلوده و بیمار کمتر است. با این وجود اگر به واسطه وضعیت شغلی و زندگی، تماس فرد با بیماران کرونایی بیشتر باشد مانند پرسنل درمانی یا خانواده های دارای عضو بیمار، بهتر است که از ماسک های تخصصی مثل ماسک N95 استفاده گردد.
این عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای اظهار داشت: دارا بودن چندین لایه محافظتی در ماسک های N95 استفاده طولانی مدت را برای افراد سخت می کند و برای افراد عادی سفارش نمی گردد. در این رابطه رعایت اصول بهداشتی همچون شستن مداوم دست ها با آب و صابون، استریل کردن سطوح و استفاده از الکل ۷۰ درصد و رعایت فاصله اجتماعی برای کاهش انتقال بسیار مؤثر است و باید به صورت جدی دنبال شود.
نکاتی درباره استفاده از کولر در فصول گرم سال
دکتر زنده دل با اشاره به جابجایی هوا در زمان استفاده از انواع کولرهای آبی یا گازی تصریح کرد: احتمال انتقال و جابه جایی ذرات در هوا و سطوح آلوده در این موارد وجود دارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه در رابطه با استفاده از کولر اظهار داشت: مکان استفاده از کولر در این رابطه اهمیت بالایی دارد. به صورت مثال اگر کولر در منزل بیمار کرونایی استفاده می گردد امکان جابجایی هوا احتمال انتقال را بالا می برد و تا حد امکان بهتر است از کولر کمتر استفاده گردد ولی اگر گرما به حدی است که استفاده نکردن کولر امکان پذیر نیست؛ رعایت اصول بهداشتی مانند ماسک زدن، پاکسازی سطوح و استریل سازی، ریسک ناشی از پراکندگی آلودگی از راه جریان هوا را کمتر می کند.
وی اظهار نمود: در همین راستا سفارش می شود که افراد قبل از استفاده از کولرهای آبی و به هنگام راه اندازی، پوشال های داخل کولر را تعویض کنند تا آلودگی های احتمالی روی سطوح از این طریق وارد ساختمان نشود.
وی با اشاره به عملکرد کولرهای گازی، اظهار داشت: فیلترهای داخل کولرهای گازی ذرات خیلی کوچک مانند ذرات ویروس کووید ۱۹ را جذب نمی کنند، ازاین رو تنها در صورت وجود آلودگی در داخل ساختمان احتمال پراکنده شدن آلودگی روی سطوح و گردش آلودگی در هوای ساختمان از راه باد کولر وجود دارد.
این عضو هیئت علمی گروه بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خاتمه در مورد کولرهای ماشین هم اظهار داشت: در صورت وجود فرد آلوده در ماشین امکان جابجایی ویروس در هوای داخل ماشین با کولر بالا می رود و احتمال انتقال بیماری به افراد دیگر داخل ماشین افزایش می یابد.