آنی غذا: مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینكه شیوع فشار خون بالا در ایران حدود ۱۸ درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمك، یكی از دلیلهای اصلی آن محسوب می شود، در عین حال به میزان دریافتی نمك از نان های مصرفی اشاره نمود و از نانوایی ها خواست تا كمك كنند كه نان كم نمك به دست مردم برسد.
به گزارش آنی غذا به نقل از ایسنا، دكتر زهرا عبداللهی به مناسبت برگزاری بسیج ملی كنترل فشارخون اظهار داشت: بیماری های قلبی عروقی، علت اصلی یك سوم موارد مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیر و علت اصلی مرگ در افراد بالای ۳۰ سال و دومین عامل مرگ در افراد ۱۵ تا ۵۹ ساله شمرده می شود. ۸۰ درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و كلسترول بالا رخ می دهد.
وی با اشاره به اینكه فشار خون بالا علت ۶.۷ میلیون مرگ زودرس و ۹۲ میلیون ناتوانی و عوارض ناشی از بیماری در جهان بوده است، اضافه كرد: بیماری های قلبی-عروقی، شایع ترین علت مرگ و میر در جهان است، از طرفی حدود ۸۰ درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و كلسترول بالا رخ می دهد كه از میان این سه علت، فشار خون بالا مهم ترین علت مستقیم در مرگ و میر در كل دنیا است.
عبداللهی بیان كرد: شیوع فشار خون بالا در ایران حدود ۱۸ درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمك یكی از دلیلهای اصلی آن به حساب می آید. درحال حاضر بیماری های غیرواگیر حدود ۷۰ درصد از علل مرگ و میر را به خود اختصاص داده و از ۳۸۵ هزار مرگ سالیانه در كشور، ۲۶۸ هزار مورد مرگ ناشی از بیماری های غیرواگیر بوده است.
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت اشاره كرد: بر طبق برآوردهای موجود، میزان دریافت روزانه نمك در كشور ۱۵ تا ۱۰ گرم ( ۲ تا ۳ برابر مقدار سفارش شده توسط سازمان جهانی بهداشت یعنی ۵ گرم در روز است). بر طبق آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط میزان مصرف نمك در بیشتر كشورهای منطقه مدیترانه شرقی، بیشتر از ۱۲ گرم در روز برای هر فرد محاسبه شده است. بدین سبب كاهش مصرف نمك یكی از اولویت های نظام سلامت در تمام كشورها است و بسته به نوع فرهنگ غذایی مردم، برنامه ریزی كاهش مصرف نمك یكی از دغدغه های اصلی مسئولین سلامت كشورها به حساب می آید.
وی ادامه داد: در كشورهای توسعه یافته بیشتر از ۸۰ درصد نمك های مضر، نمك های پنهان در مواد غذایی است كه با مصرف غذاهای غیرخانگی، غذاهای كنسروی و فست فودها تامین می شود. اما در كشور ما با عنایت به الگوی مصرف مواد غذایی، بیشترین منبع مصرف نمك ازطریق افزودن نمك در هنگام تهیه و طبخ و مصرف غذا كسب می شود. كاهش حدود ۶ گرم نمك دریافتی روزانه موجب كاهش ۲۴ درصدی سكته مغزی و كاهش ۱۸ در صدی بیماری عروق كرونر می شود.
عبداللهی تصریح كرد: مطالعات سازمان جهانی بهداشت بیشترین منبع نمك در كشورهای منطقه مدیترانه شرقی كه كشور ما هم در میان آنها قرار دارد را نمك موجود در نان ها بیان می كند. نتایج بررسی مطالعات بزرگ نشان داده كه كاهش حدود ۶ گرم نمك دریافتی روزانه موجب كاهش ۲۴ درصدی سكته مغزی و كاهش ۱۸ درصدی بیماری عروق كرونر می شود و حدود ۲.۵ میلیون مرگ و میر را می كاهد. همین طور كاهش مصرف نمك به میزان یك گرم در روز سبب كاهش هفت درصدی در بروز سكته های مغزی و قلبی می شود.
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان كرد: بر طبق استانداردها، میزان سدیم دریافتی در روز نباید بیشتر از ۲۰۰۰ میلی گرم یعنی حدود ۵ گرم نمك یا كمتر از یك قاشق مرباخوری نمك باشد. این میزان برای بیماران قلبی و افرادی كه فشار خون بالا دارند و همین طور افراد بالای ۵۰ سال، روزانه كمتر از ۱۲۰۰ میلی گرم سدیم كه معادل ۳ گرم نمك یا حدودا نصف قاشق مرباخوری نمك است، سفارش شده است.
سایر كشورها برای كاهش مصرف نمك چه كرده اند؟
بنابر اعلام وبدا، عبداللهی درباب اقدامات سایر كشورهای دنیا برای كاهش نمك مصرفی، اظهار نمود: كشورهای انگلیس، فنلاند، استرالیا، نیوزلند و كانادا، موفق ترین كشورها در امر كاهش نمك مصرفی هستند. دلیلهای موفقیت این كشورها انجام فعالیت های آموزشی در سیستم های بهداشتی، جلب حمایت سیاستگذاران و همكاری با صنایع غذایی در این خصوص بوده است. در انگلیس، رمز موفقیت، جلب حمایت صنایع غذایی و تولید كنندگان غذا و در استرالیا انجام سیاست گذاری و در بعضی از كشورها اقدامات انجام شده بر روی كیفیت نان ها، دلیل موفقیت ذكر شده است.
وی افزود: در سال ۱۹۹۶در انگلستان گروهی از افراد صاحب نظر مبادرت به تشكیل گروهی به نام CASH كردند. هدف آنها آگاه سازی مصرف كنندگان نسبت به اهمیت كاهش نمك و نیز تغییر سیاست های جامعه در ارتباط با میزان نمك و نیز تحت فشار قراردادن تولیدكنندگان محصولات غذایی در جهت كاهش نمك محصولات شان بود. آنها با همكاری سازمان های در رابطه با سلامت و استاندارد مبادرت به بسیج همگانی در جهت كاهش مصرف نمك كردند و بدین سان انگلستان بعنوان نخستین كشور به شكل منسجم و برنامه ریزی شده در جهت كاهش نمك محصولات غذایی گام برداشته است. در این كشور كاهش نمك برای حدود ۳۰ درصد محصولات غذایی اتفاق افتاده و برچسب های غذایی كه به وضوح میزان نمك را در آن محصول نشان می دهد، الزامی شده است و غذاهایی كه فاقد برچسب بودند به تدریج حذف شده اند.
وی اظهار داشت: برمبنای اقدامات موثری كه در این راستا در انگلستان انجام شده است، در تمامی كشورهای دنیا اقدامات مشابه لازم و ضروری است؛ خصوصاً در كشورهای در حال توسعه مردم عادت كرده اند به غذاهای روزانه خود نمك اضافه كنند، بدین سبب لازم است برنامه های بسیج گونه آموزشی برای اصلاح عادات غذایی و استفاده از نمكدان در وعده های غذایی اجرا شود. كودكان را باید از كودكی به غذای كم نمك عادت داد. اگر ذائقه كودك با خوردن غذاها و تنقلات غذایی پرنمك خو بگیرد، دیگر در بزرگسالی به راحتی نمی توان این عادت غلط را اصلاح كرد.
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینكه برنامه كاهش مصرف نمك در تركیه نیز از سال ۲۰۱۱ شروع شده است، تصریح كرد: میانگین مصرف نمك در بیشتر كشورهای منطقه ای اروپا در حدود ۸ تا ۱۲ گرم در روز برآورده شده است. نخستین بررسی در تركیه به نام SaltTuk در سال ۲۰۰۸ نشان داد كه مصرف نمك در تركیه حدود ۱۸ گرم در روز توسط یك فرد بالغ است. این مطالعه در سال ۲۰۱۲ باردیگر تكرار شد و به ۱۵ گرم در روز رسید. در تركیه سه اقدام برای كاهش نمك مصرفی مردم در دست اجرا است كه شامل پایش وكنترل میزان نمك محصولات غذایی، الزامی كردن استاندارد میزان نمك در محصولات و افزایش آگاهی مردم در زمینه خطرات و نتایج مصرف زیاد نمك بود.
وی ادامه داد: مهم ترین اقدام موفق در تركیه شامل، كاهش نمك در نان و برخی از غذاهای پروسه شده مانند رب گوجه فرنگی و سس قرمز، وضع مقررات در مقابل فروش چیپس و محصولات شور در مغازه های نزدیك مدارس از سال ۲۰۱۱، مقررات برچسب گذاری برای محصولات غذایی، كاهش نمك در پنیر و زیتون تا سال ۲۰۱۳ و فرهنگسازی و افزایش آگاهی مردم به وسیله وزارت بهداشت، سازمان غذا، وزارت كشاورزی و دانشگاه ها و صدا و سیمای این كشور در سال ۲۰۱۳ بود. همین طور تهیه فیلم های آموزشی برای كاهش نمك از تلویزیون ملی، اخطار در مورد هفته نمك كه با فعالیت های مختلف در تمامی استان های این كشور اجرا می شود، آموزش در مورد نمك و سلامتی كه به وسیله فضاهای مجازی انجام می شود، همچون فعالیت های انجام شده برای كاهش مصرف نمك در تركیه است.
وی اظهار داشت: بر طبق گزارش پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۳ و نیز گزارش بررسی تغذیه و رژیم غذایی در بیماری های مزمن، این سازمان در سال ۲۰۰۳ اعلام نمود كه نمك دریافتی روزانه باید كمتر از ۵ گرم باشد كه برخی كشورها برای رسیدن به این عدد اقدام نموده اند، اما برخی كشورها هنوز تصمیمات مدونی در این مورد اتخاذ نكرده اند. در خیلی از كشورهای اروپایی مقادیر كمی و كیفی نمك دریافتی مناسب اعلام شده است. مثلا در هلند كمتر از ۹ گرم و در پرتغال كمتر از ۵ گرم سفارش شده است، در حالی كه در یونان فقط سفارش شده كه مردم از مصرف نمك و غذاهای پر نمك بپرهیزند.
وی ادامه داد: چهار كشور آسیایی نیز مقادیر مناسب مصرف روزانه نمك را اعلام نموده اند كه سنگاپور كمترین (كمتر از ۵ گرم) و ژاپن بیشترین (كمتر از ۱۰ گرم) را اعلام نموده است. در بین كشورهای آفریقایی دو كشور نیجریه و آفریقای جنوبی این مساله را در رژیم های غذایی در نظر گرفته اند. در استرالیا و نیوزیلند نمك سفارش شده كمتر از ۶ گرم است.
عبداللهی بیان كرد: در آمریكای شمالی (كانادا و ایالات متحده) مقدار سفارش شده كمتر از ۶ گرم است كه در ایالات متحده نمك سفارش شده در گروه های خاص كمتر از ۴ گرم است. همچنین، در میان كشورهای آمریكای جنوبی، برزیل تنها كشوری است كه نمك كمتر از ۵ گرم را سفارش كرده است و سایر كشورهای این منطقه فقط به كاهش مصرف نمك اكتفا كرده اند. در بعضی كشورها روش های ویژه ای برای ارزیابی نمك مصرفی به كار رفته است؛ مثلا میزان نمك بطور دقیق در برچسب ها قید شده است، بسیج های آموزش همگانی برای افراد جامعه نسبت به كاهش مصرف نمك، اجرا شده است، محصولات كم نمك در جامعه بوسیله رسانه های جمعی به مردم شناسانده شده است، از صاحبان صنایع غذایی برای تولید محصولات با نمك كمتر حمایت شده است و مقدار نمك در محصولات غذایی بطور مرتب كنترل و پایش می شود.
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان كرد: در انگستان هدف این بود كه نمك دریافتی در سال ۲۰۱۰ به كمتر از ۶ گرم كاهش پیدا كند و برای رسیدن به این عدد، نخستین قدم ارزیابی نمك مواد غذایی بود. براین اساس، در كودكان نان سفید، غلات صبحانه و تنقلات صنعتی بیشترین مقدار نمك مصرفی كودكان و بالغین را تامین می كرد. با اجرای برنامه كاهش مصرف نمك سالانه در این كشور، ۲۶ هزار تن در مصرف نمك صرفه جویی شد، همین طور از ۶۰۰۰ مورد از موارد مرگ سكته مغزی و حمله های قلبی جلوگیری شد. فروش بسته های نمك نیز ۴۰ تا ۵۰ درصد كم شد. از نظر هزینه نیز برآورد شده كه ۵ میلیون پوند در هر سال برای اجرای بسیج همگانی كاهش مصرف نمك صرف شده و در مقابل ۵.۱ میلیارد پوند در بخش سلامت صرفه جویی شده است.
وی اظهار داشت: بنظر می رسد كه بیشتر عوارض بیماری فشارخون بوسیله یك استراتژی ارزان و مقرون به صرفه كاهش مصرف نمك رژیم غذایی در جمعیت های مختلف قابل پیشگیری است. بطوریكه بر طبق اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، این استراتژی موثرترین رویكرد در تمام كشورها بوده است. اغلب مردم در سراسر دنیا روزانه بیشتر از مقدار مورد نیاز نمك مصرف می كنند. در سال ۲۰۰۳ سازمان جهانی بهداشت و سازمان خواروبار و كشاورزی ملل متحد (FAO) برنامه ای جهت كاهش مصرف نمك به كمتر از ۵ گرم در روز تهیه كردند كه در كشورهای مختلف اجرا شود. اما باید توجه داشت كه به منظور كاهش نمك مصرفی نیاز به اجرای برنامه های وسیع و جامع در سطح جامعه داریم.
عبداللهی با اشاره به اینكه در كشور ما بخش عمده نمك مصرفی بوسیله افزودن نمك به غذاهای خانگی است، اشاره كرد: بر این اساس نیز برنامه ریزی بر روی كاهش مصرف نمك باید با هدف آگاه سازی جامعه و تغییر رفتارهای غذایی در سطح خانواده صورت گیرد. ضمن اینكه با عنایت به متوسط مصرف نان در كشور (سرانه ۳۲۰ گرم در روز)، كاهش نمك مصرفی در نان می تواند نقش قابل توجهی در كاهش نمك مصرفی داشته باشد. همین طور با عنایت به الگوی غذایی مردم، مصرف آن دسته از موادغذایی كه از تكرر مصرف بیشتری برخوردار می باشند، مانند پنیر، رب گوجه فرنگی، تن ماهی، تنقلاتی مانند، فرآورده های غلات حجیم شده، و چیپس بازبینی و تجدید نظر در استاندارد میزان نمك در این محصولات و تشویق صنایع غذایی برای تولید محصولات غذایی كم نمك از دیگر راهكارهایی است كه لازم است به آنها نیز پرداخته شود.
وی تصریح كرد: در سطح كشور، سازمان های مختلفی در امر فرهنگ و سواد غذا و تغذیه ای جامعه نقش آفرین هستند كه در برنامه بسیج ملی كاهش مصرف نمك نقش مهمی دارند. در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، زیرمجموعه های مختلفی همچون معاونت بهداشت، دست اندركار امر آموزش هستند. در این مجموعه با به كارگیری توان موجود در بخش بهداشت، شامل حدود ۲۵ هزار واحد بهداشتی، درمانی و حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر از افراد شامل بهورز، كاردان، كارشناس و پزشك، آموزش های در رابطه با غذا و تغذیه در سطح كشور به افراد، خصوصاً گروه های لطمه پذیر نمایش می شود.
وی با اشاره به اینكه آموزش و پرورش نیز بعنوان یكی از مهم ترین عوامل مؤثر در توسعه كشورها شناخته می شود، اظهار داشت: از آنجایی كه دانش آموزان و اولیای آنها و كاركنان مدارس، بخش قابل توجهی از جمعیت كشور را در برمی گیرند، بدین جهت آموزش اطلاعات صحیح غذا و تغذیه ای به حدود ۱۸ میلیون دانش آموز و بیشتر از یك میلیون معلم، تأثیر شایان توجهی بر سلامت جامعه خواهد داشت. همچنین، سازمان نهضت سوادآموزی كه آموزش قسمتی از بزرگسالان كشور را بر عهده دارد، می تواند نقش تعیین كننده ای در آموزش سواد تغذیه ای داشته باشد.
عبداللهی با تاكید بر نقش رسانه ها در افزایش آگاهی مردم، اظهار داشت: سازمان صدا و سیما و رسانه های تعدادی از جمله مراكزی هستند كه خصوصاً در سال های اخیر سهم آنها در فرهنگ سازی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
وی تصریح كرد: فعالیت های سازمان بهزیستی بعنوان یكی از سازمان های ذی ربط با گروه های لطمه دیده و لطمه پذیر جامعه، در سال های گذشته در چارچوب تهیه جزوات، پمفلت و تدوین و چاپ مجموعه های آموزشی محدود بوده است. همچنین، در زمینه غذا و تغذیه طرح های تحقیقاتی متعددی نیز اجرا كرده و همایش هایی نیز با موضوعیت غذا و تغذیه و بهداشت توسط این سازمان اجرا شده است. سازماندهی این مجموعه نیز به شكلی است كه مراكز بهزیستی از نظر تغذیه تحت نظارت قرار دارند.
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینكه انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی كشور بعنوان یك مركز پژوهشی علمی و در عین حال نقش آفرین در آموزش تخصصی غذا و تغذیه شناخته می شود، اظهار نمود: در حوزه آموزش عمومی و فرهنگ سازی تغذیه ای، نقش این انستیتو از موضع اصلاح سواد تخصصی و در عین حال حضور تخصصی در آموزش های عمومی قابل توجه است. در این سازمان در سال های اخیر، گروه تخصصی ویژه ای تحت عنوان تحقیقات آموزش همگانی مورد توجه قرار گرفته است.
وی بیان كرد: این نهادها و دستگاه ها در صورتیكه در كنار وزارت بهداشت قرار گیرند، می توانیم در كاهش میزان نمك مصرفی مردم و در نتیجه كاهش بیماری های قلبی عروقی، سرطان و پوكی استخوان نقش موثری ایفا نماییم.
وی با تاكید براینكه باید كودكان را از زمان شروع تغذیه كمكی، با غذاهای كم نمك عادت دهیم، اضافه كرد: تنقلات شور و پرنمك كه متاسفانه تبلیغات زیادی هم برای تشویق مردم به مصرف آنها می شود، رو به افزایش است و لزوم دارد مصرف آنها را برای كودكان ونوجوانان خود محدود نماییم. همین طور اهتمام نماییم فست فود بی رویه و زیاد مصرف نكنیم، برای اینكه فست فودها میزان قابل توجهی نمك وارد بدن می كنند. بعنوان مثال، یك پیتزای ۱۵۰ گرمی با پنیر و گوجه فرنگی، حاوی ۸.۵ گرم نمك است، یعنی حدودا ۲ برابر مقداری كه در طول یك روز بوسیله مصرف تمام غذاها باید به بدن برسد.
عبداللهی درانتها اشاره كرد: نانوایی ها كمك كنند كه نان كم نمك به دست مردم برسد، تا بتوانیم با فشار خون بالا بعنوان قاتل خاموش مقابله نماییم.

منبع: آنی غذا