به گزارش آنی غذا رئیس کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون وزارت بهداشت با اشاره ماجرای یک مطالعه ایرانی روی اثربخشی واکسن ˮسینوفارمˮ، اظهار داشت: حالا نمی دانم واقعا داده ها، روش جمع آوری داده ها و منبع داده ها در این مطالعه از صحت کافی برخوردار بوده یا خیر، اما گرچه در این مطالعه اثربخشی ۵ درصدی را درباره پیش گیری از مبتلاشدن به عفونت بدون نیاز به بستری و یا بیماری خفیف برای واکسن سینوفارم مطرح کرده، با این وجود اثر آن برای پیش گیری از بستری را حدود ۵۵ درصد و برای پیش گیری از مرگ حدود ۶۵ درصد گزارش کرده است.

دکتر مسعود یونسیان در گفت و گو با ایسنا، درباره انتشار نتایج مطالعه ای بر روی واکسن سینوفارم که در شیراز انجام شده است، اظهار داشت: ابتدا باید در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار داریم به ایمنی جمعی برسیم یا خیر، بگوییم که حالا حدودا تمام صاحب نظران دنیا رسیدن به ایمنی جمعی به آن معنا که ما تمام رفتارهای قبل از کرونا را بدون هیچ نگرانی باردیگر از سر بگیریم، بسیار دور از دسترس می دانند، اما ما می توانیم به این شرایط خیلی نزدیک شویم و با چند ملاحظه و احتیاط، بیشتر اقدامات و بازگشایی هایمان را داشته باشیم. ایمنی جمعی که ابتدا مورد انتظار و به مفهوم رفع همه محدودیت ها بود، به سوش ووهان ارتباط داشت که از هر یک نفر مبتلا سه بیمار جدید ایجاد می شد، اما وقتی که با سوش هندی یا دلتا این عدد به شش تا هشت نفر می رسد، باید حدود هفت هشتم جمعیت، یعنی حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد، مصون شده باشند.
کاهش اثربخشی همه واکسن های کرونا در سوش دلتا
وی اضافه کرد: از طرف دیگر باید توجه کرد که اثربخشی همه واکسن ها در سوش دلتا کم شده است و بدین سبب بنظر می رسد که حتی اگر موثرترین واکسن هایی که در دنیا استفاده شدند هم به ۸۰ درصد جمعیت جامعه ای تزریق شوند، و آن واکسن هم ۸۰ درصد کارایی در پیش گیری از عفونت داشته باشند، طبق محاسبات حدود ۶۴ درصد ایمنی در مقابل بیماری ایجاد می شود، در صورتیکه ما به ۸۵ تا ۹۰ درصد ایمنی نیاز داریم تا به ایمنی جمعی برسیم. بنابراین باید بدانیم که رسیدن به ایمنی جمعی به مفهوم رفع همه محدودیت ها، فعلا دور از دسترس و انتظار است، ولی خوشبختانه می توانیم با افزایش پوشش واکسیناسیون به این هدف، “بسیار نزدیک” شویم.

یونسیان افزود: نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که اکنون تمام واکسن ها در مقابل پیش گیری از مرگ و مبتلاشدن به فرم های شدیدی که نیاز به بستری داشته باشد، اثربخشی بالا و قابل قبولی دارند که این اثربخشی برای پیش گیری از مرگ تا ۹۰ درصد یا حتی بالاتر نیز می رسد و برای پیش گیری از بستری به سبب کرونا، این نسبت اکثرا بالای ۷۰ درصد است. در عین حال، اثربخشی اغلب واکسن ها در مقابل آلوده شدن به ویروس بدون بروز علایم کرونا یا مبتلاشدن به فرم با علایم خفیف، پایین تر است.
مطاالعه ای که در شیراز روی سینوفارم انجام شده، همچنان درحال آنالیز تکمیلی است
وی با اشاره به مطالعه ای که در حوزه واکسن سینوفارم در شیراز انجام شده است، اظهار داشت: از همکاران عزیزی که این مطالعه را انجام دادند خواهش کردیم که اگر ممکنست نتایج را در کمیته هماهنگی مطالعات واکسیناسیون که در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تشکیل شده، ارائه نمایند تا همکاران ما نیز بتوانند آنرا تحلیل کنند و اگر نکاتی به ذهن شان می رسد برای تکمیل و بهتر کردن نتایج مطالعه اعلام کنند. گویا مجریان این مطالعه هنوز دارند بر روی داده ها آنالیزهای تکمیلی انجام می دهند. بدین سبب منتظریم این مطالعه را با جزییات بیشتر دریافت نماییم تا بتوانیم بهتر در مورد یافته های آن قضاوت نماییم. حالا نمی دانم واقعا داده ها، روش جمع آوری داده ها و منبع داده ها از صحت کافی برخوردار بوده یا خیر و آیا روش جمع آوری داده ها بصورت فعال بوده یا این که از روش غیر فعال استفاده شده است. با این وجود، گرچه در این مطالعه اثربخشی ۵ درصدی را درباره جلوگیری از مبتلاشدن به عفونت بدون نیاز به بستری و یا بیماری خفیف برای واکسن سینوفارم مطرح کرده، اما اثر آن برای پیش گیری از بستری را حدود ۵۵ درصد و برای پیش گیری از مرگ حدود ۶۵ درصد گزارش کرده است. توجه داشته باشیم که صرف نظر از صحت و سقم نتایج این مطالعه، هدف اصلی ما از واکسیناسیون، پیش گیری از مرگ و هدف دوم نیز پیش گیری از مبتلاشدن به فرم شدید بیماری است و هدف سوم پیش گیری از آلوده شدن افراد است. منظور همچون اخیر این است که فرد واکسینه نه فقط خودش مصون شود، بلکه بیماری را به فرد دیگری هم منتقل نکند.

یونسیان اظهار داشت: مطالعه مذکور اعلام نموده که کارایی واکسن سینوفارم در هدف سوم واکسیناسیون پایین بوده است. به عبارت دیگر، حتی اگر این نتیجه درست باشد، معنای آن این است که افرادی که واکسن زده اند، خودشان به درجات بالایی از بیماری شدید محافظت می شوند ولی ممکنست اگر ویروس وارد بدن شان شود، دیگرانی که واکسن نزده اند را آلوده کنند. سوال من این است که اگر ما با جلوگیری از انتشار شایعات و اخبار غلط ضدواکسن، پوشش واکسیناسیون را به حد بالایی برسانیم، دلیلی ندارد که نگران باشیم که برخی افرادی که واکسن تزریق نکرده اند، بوسیله افراد واکسینه شده، آلوده شوند!.

وی اظهار داشت: در عین حال محافظت از افراد واکسن زده در این مطالعه حتی بیش از اندازه مورد انتظار پایه ای و حد کف مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی یعنی ۵۰ درصد بوده است. سازمان جهانی بهداشت اعلام نموده است که اگر محافظت واکسن از افراد در مقابل بیماری حداقل ۵۰ درصد باشد، این واکسن را جهت استفاده عمومی سفارش می نماییم. البته زمانیکه سینوفارم از سازمان جهانی بهداشت مجوز دریافت کرده، اثربخشی اش بیشتر بوده است. برای اینکه روی سوش ووهان بررسی شده و بعد ممکنست اثربخشی اش در برخورد با دلتا کاهش پیدا کرده باشد. بنابراین حتی اگر بپذیریم میزان محافظت واکسن سینوفارم از افراد در مقابل مرگ و فرم های شدید، به ۶۵ و ۵۵ درصد هم کم شده باشد، باز هم برای واکسیناسیون عمومی مناسب می باشد.

یونسیان اظهار داشت: برداشت رسانه های معاند دراین زمینه کاملا مغرضانه است و اگر رسانه های داخلی هم چنین برداشتی داشتند، غیر حرفه ای رفتار کردند. زیرا کم اهمیت ترین بخش نتایج این مطالعه را پررنگ کرده و در جامعه نگرانی به وجود آورده اند.
اما و اگرها درباره تزریق دز بوستر و ترکیب واکسن ها
وی درباره تزریق دز سوم سینوفارم برای افراد بالای ۶۰ سال نیز اظهار داشت: طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت سفارش شده که تمام افراد بالای ۶۰ یا ۶۵ سال، نه فقط کسانی که واکسن سینوفارم تزریق کردند، بلکه همه این افراد مانند افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند، دز سوم را دریافت نمایند. منتها بعد از آن که واکسن کافی برای همه افراد برقرار شد و همه افراد جوامع توانستند دو دزشان را دریافت نمایند. بدین سبب اولویت همچنان این است که تمام افراد واجد شرایط دو دزشان را دریافت نمایند و واکسن کافی برای آنها باشد، در این صورت می توان دز سوم را برای سالمندان، بیماران گرفتار نقص سیستم ایمنی و کادر بهداشت و درمان تزریق کرد. سازمان جهانی بهداشت مطالعاتی هم درباره ترکیب واکسن ها انجام می دهد که به تدریج یافته های بیشتری از آن منتشر می شود. فعلا آنچه که برای سازمان جهانی بهداشت مسجل شده، این است که اگر افرادی که آسترازنکا گرفتند، فایزر بگیرند یا برعکس، کارایی بیشتری از دریافت همان واکسن قبلی دارد، اما درباره سایر ترکیب ها هنوز سازمان جهانی بهداشت سفارش ای نداشته و باید صبر نماییم تا نتایج مطالعات استخراج شود.

یونسیان اشاره کرد: از ابتدا تا حالا تاکید کرده ام که شعار سازمان جهانی بهداشت باید در واکسیناسیون مد نظر باشد که “بهترین واکسن، نخستین واکسنی است که در اختیار شما قرار می گیرد”. این که به امید تزریق واکسنی که ادعا می شود اثربخشی ۸۰ درصدی دارد، صبر نماییم و واکسنی که اثربخشی ۷۰ درصدی دارد را تزریق نکنیم، درست نیست. برای اینکه هم خودمان را به خطر می اندازیم و هم جامعه را.

وی اشاره کرد: در عین حال مقایسه اثربخشی دو واکسنی که در دو جامعه مختلف، در دو مطالعه مختلف و در دو شرایط مختلف اپیدمی کار شده است، اصلا درست نیست. این مقایسه ها زمانی درست است که همه این واکسن ها در یک مطالعه، از طرف یک مجری و با یک روش، اثربخشی شان سنجیده شود.
زمان تزریق دز بوستر
وی درباره زمان تزریق دز بوستر نیز اظهار داشت: دراین زمینه قانون خاصی وجود ندارد و دز بوستر هم کاملا به این وابسته است که چقدر واکسن در اختیار داریم و آیا در وضعیت خطر و در روزهای انتقال بیماری قرار داریم یا در نقطه پایینی از منحنی بیماری هستیم و… سفارش ای که اعلام نماید حتما تزریق دز بوستر باید پس از شش ماه از دوز دوم باشد باشد، وجود ندارد. با این وجود اعتقاد بر این است که انتظار می رود که بیشتر افرادی که واکسینه شدند، اثر واکسن شان حداقل تا شش ماه باقی مانده باشد و عدد شش ماه را باید بعنوان کف در نظر گرفت و می تواند بیشتر هم شود.
مطالعه اثربخشی واکسن هایی که در ایران تزریق شده اند
وی درباره مطالعه اثربخشی واکسن هایی که در ایران تزریق شده است، اظهار داشت: مطالعه ای در کمیته ای ذیل معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در موسسه رازی در حال انجام می باشد که تا حالا از ۴۰۰ نمونه ۲۰۰ نمونه کار شده و امیدواریم نتایج اولیه در نیمه آبان ماه استخراج شود و بتوانیم درباره قدرت ایمنی زایی واکسن هایی که در ایران تزریق شده، اظهارنظر نماییم.